Ἡ Ὕψωσις τοῦ Τιμίου Σταυροῦ

Σήμερα ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει τὴν παγκόσμια ὕψωση τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ Σταυροῦ. Ἡ ἑορτὴ εἶναι ἀρχαιότατη καὶ μία ἀπὸ τὶς Δεσποτικὲς ἑορτές, τὶς ἑορτὲς δηλαδὴ τὶς ἀφιερωμένες στὸ Δεσπότη Χριστό. Ἡ ἑορτὴ συνδέεται μὲ μεγάλα ἱστορικὰ γεγονότα τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, γι’ αὐτὸ ἔχει πανηγυρικὸ χαρακτήρα. Συγχρόνως ὅμως ἀναφέρεται στὴ σταύρωση καὶ τὸ θάνατο τοῦ Κυρίου, γι’ αὐτὸ καὶ τιμᾶται μὲ αὐστηρὴ νηστεία, ὅπως ἡ Μεγάλη Παρασκευή. Τὸ Εὐαγγέλιο, ποὺ διαβάζεται στὴ θεία Λειτουργία, εἶναι τὸ ἴδιο ποὺ διαβάζεται καὶ τὴ Μέγ. Παρασκευή. Μέχρι πρὶν λίγα χρόνια ἡ ἑορτὴ τῆς Ὑψώσεως τοῦ τιμίου Σταυροῦ ἦταν ἥμερα γενικῆς ἀργίας, ἀλλὰ μετὰ τὸν πόλεμο οἱ ἐργάσιμες ἥμερές της ἑβδομάδος, ἐνῶ ἀπὸ ἕξη ἔγιναν πέντε, ἡ ἑορτὴ τοῦ Σταυροῦ εἶναι ἐργάσιμη ἥμερα. Τὸ 326, ἕνα χρόνο μετὰ τὴν πρώτη οἰκουμενικὴ Σύνοδο, ἡ ἁγία Ἑλένη πῆγε στὰ Ἱεροσόλυμα, νὰ προσκυνήσει τοὺς ἁγίους τόπους καὶ νὰ εὐχαριστήσει τὸ Θεό, γιὰ τὶς νίκες καὶ τὶς θριαμβευτικὲς ἐπιτυχίες τοῦ παιδιοῦ της καὶ πρώτου χριστιανοῦ αὐτοκράτορα Κωνσταντίνου. Τότε ἔκτισε διάφορους ναούς, ὅπως στὸ ὅρος τῶν Ἐλαιῶν καὶ στὸ σπήλαιο τῆς Βηθλεέμ. Μὲ διαταγὴ τοῦ Κωνσταντίνου ἀνέλαβε νὰ κτίσει μεγάλο ναὸ στὸ λόφο τοῦ Γολγοθά, ἐκεῖ ποὺ σταυρώθηκε ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Ἐκεῖ, πρὶν ἀπὸ διακόσια χρόνια,......ὁ αὐτοκράτορας Ἀδριανός, γιὰ νὰ ἐμποδίσει τοὺς χριστιανοὺς νὰ προσκυνοῦν τὸν ἅγιο τόπο, εἶχε ἀνεγείρει ναὸ ἀφιερωμένο στὴν Ἀφροδίτη. Ἡ ἁγία Ἑλένη κατεδάφισε τὸν εἰδωλολατρικὸ ναό, ξεκαθάρισε τὸν τόπο, ἐξακρίβωσε τὴ θέση ποὺ σταυρώθηκε ὁ Κύριος καὶ βρῆκε τὸν τίμιο Σταυρό. 

Ἡ εἴδηση ὅτι βρέθηκε ὁ τίμιος Σταυρὸς διαδόθηκε σ’ ὅλο τὸν τότε χριστιανικὸ κόσμο. Ἔτρεξαν λοιπὸν ὅλοι, καὶ μάλιστα οἱ πιστοί της Παλαιστίνης, γιὰ νὰ προσκυνήσουν τὸ τίμιο ξύλο. Ὅταν περατώθηκε ὁ ναὸς τῆς Ἀναστάσεως, ποὺ ἔκτισε ἡ ἁγία Ἑλένη ἐπάνω στὸ λόφο τοῦ Γολγοθά, στὶς 14 Σεπτεμβρίου τοῦ 336 ἔγιναν ἐπίσημα καὶ μὲ κάθε λαμπρότητα τὰ ἐγκαίνια. Τότε ὁ Πατριάρχης τῶν Ἱεροσολύμων Μακάριος, ἐπειδὴ τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ ἦταν πολύ, γιὰ νὰ δοῦν ὅλοι καὶ νὰ προσκυνήσουν, ἀνέβηκε στὸν ἄμβωνα, ποὺ ἦταν στὴ μέση του ναοῦ καὶ ὕψωσε τὸν τίμιο Σταυρό. Οἱ πιστοὶ προσκυνοῦσαν, κάνοντας τὸ σταυρό τους κι ἔλεγαν «Κύριε, ἐλέησον». Αὐτὴ λοιπὸν τὴν ὕψωση τοῦ τιμίου Σταυροῦ ἑορτάζει σήμερα ἡ Ἐκκλησία καὶ ὑψώνει τὸν τίμιο Σταυρὸ στὴ μέση του ναοῦ. 

Ὓστερ’ ἀπὸ 280 περίπου χρόνια, τὸ 614, οἱ Πέρσες κυρίευσαν τὰ Ἱεροσόλυμα, ἔκαναν μεγάλες καταστροφές, πῆραν αἰχμάλωτο τὸν Πατριάρχη Ζαχαρία καὶ μαζὶ τὴ μεγάλη ἀσημένια λειψανοθήκη, στὴν ὁποία ἡ ἁγία Ἑλένη εἶχε φυλάξει τὸν τίμιο Σταυρό. Ὁ αὐτοκράτορας Ἡράκλειος, ὓστερ’ ἀπὸ 14 χρόνια, ἔκαμε ἐκστρατεία, ἔφτασε νικητὴς ὡς τὴν πρωτεύουσα τῆς Περσίας, ἐλευθέρωσε τοὺς αἰχμαλώτους χριστιανούς, πῆρε τὸν τίμιο Σταυρὸ καὶ τὸν Πατριάρχη Ζαχαρία καὶ γύρισε στὴν Κωνσταντινούπολη. Ἀπὸ ἐκεῖ κατέβηκε στὰ Ἱεροσόλυμα, ἔβγαλε τὸ βασιλικὸ στέμμα καὶ ἀνυπόδητος, σηκώνοντας τὸ κιβώτιο μὲ τὸ τίμιο Ξύλο τὸ ἔφερε στὸ Γολγοθά. Ἐκεῖ, πάλι στὶς 14 Σεπτεμβρίου καὶ στὸ ναὸ τῆς Ἀναστάσεως, ὁ Πατριάρχης Ζαχαρίας ὕψωσε στὸν ἄμβωνα τὸν Σταυρὸ κι ὁ λαὸς ἔψαλλε «Σῶσον, Κύριε, τὸν λαὸν σόν,..». 

Ἡ ἀνεύρεση τοῦ τιμίου Σταύρου ἀπὸ τὴν ἁγία Ἑλένη καὶ ἡ δεύτερη ὕψωσή του στὸν ἄμβωνα ἀπὸ τὸν Πατριάρχη Ζαχαρία συνοδεύονται μὲ δυὸ θαύματα. Τὸ πρῶτο θαῦμα εἶναι ἡ θεραπεία μίας ἑτοιμοθάνατης γυναίκας. Ἡ ἁγία Ἑλένη βρῆκε τρεῖς σταυρούς· οἱ ἄλλοι δύο ἤσαν τῶν δύο ληστῶν. Γεννήθηκε λοιπὸν ἀπορία ποιὸς ἦταν ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου. Ἐκεῖ κοντὰ βέβαια βρέθηκε ἡ ἐπιγραφὴ τοῦ Πιλάτου «Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος ὁ Βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων», ἀλλὰ ὁ Πατριάρχης Μακάριος ἄγγιξε τὴν ἑτοιμοθάνατη γυναίκα μὲ τὸ τίμιο Ξύλο κι ἡ ἄρρωστη ἀμέσως ἔγινε καλά. Τὸ δεύτερο θαῦμα εἶναι ὅτι, ἀνεβαίνοντας μὲ τὸ τίμιο Ξύλο πρὸς τὸ Γολγοθά, ὁ αὐτοκράτορας Ἡράκλειος σταμάτησε καὶ δὲν μποροῦσε νὰ προχωρήσει. Τότε ὁ Πατριάρχης Ζαχαρίας τοῦ εἶπε κι ἔβγαλε τὸ βασιλικὸ στέμμα καὶ τὰ ὑποδήματά του. Κι ἀμέσως ξεκίνησε.

www.orthodoxia-ellhnismos.gr