Γι’ αυτούς πού έφυγαν! (Το μνημόσυνο)

Ἡ Ἐκκλησία ὡς πλαίσιο ζωῆς

 

 Ὁ ἄνθρωπος, µέ τό Ἅγιο Βάπτισµα γίνεται µέλος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Ἐκκλησία λειτουργεῖ ὡς πλαίσιο ζωῆς, µέ ἀποτέλεσµα ὁ Χριστιανός νά µή µένει µόνος σέ ὅλη του τή ζωή πολύ περισσότερο κατά τή δύσκολη ὥρα τοῦ θανάτου. Ἔτσι, ὅταν ἡ ζωή ἑνός ὀρθοδόξου χριστιανοῦ τελειώνει, ἡ ἐκκλησιαστική ἐνοριακή Κοινότητα, τῆς ὁποίας ὁ ἀποθανών ἦταν µέλος, συµπαρί- σταται µέ πολλές ἐκδηλώσεις τόσο στόν ἴδιο ὅσο καί στήν οἰκογένειά του. Οἱ ἐκδηλώσεις συ- µπαράστασης ἀρχίζουν µέ ἐπίσηµη Σύναξη τῶν µελῶν τῆς ἐνοριακῆς ἐκκλησιαστικῆς Κοινότητας στό Ναό, κατά τήν ὁποία τελεῖται ἡ Νεκρώσιµη Ἀκολουθία.

Δυό λόγια γιά τή Νεκρώσιµη Ἀκολουθία

 Νεκρώσιµη Ἀκολουθία εἶναι ἔργο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαµασκηνοῦ (8ος αἰ.) Μέ ἐµπνευσµένο ποιητικό λόγο καί µελωδικότατη µουσική σύνθεση, ὁ µεγάλος αὐτός θεολόγος καί ὑµνογράφος τῆς Ἐκκλησίας µας ἀναφέρεται στήν τραγικότητα τοῦ θανάτου καί µέ τόν τρόπο αὐτό ἐκφράζει τά συναισθήµατα ὅλων τῶν παρόντων. Ἀπό τό ἄλλο µέρος, ὅµως,
µέ βαθύτατο λόγο, σύµβολα καί εἰκόνες καί µέ ὑπέροχη ὑµνωδία παρουσιάζει τό σύνολο τῆς ὀρθοδόξου πίστεως καί ἐλπίδος, γιά τή µετά τό θάνατο ζωή, τήν κοινή ἀνάσταση καί τήν αἰώνια µελλοντική ζωή τῶν χριστιανῶν. Μέ τόν τρόπο αὐτό, ἡ ἱερή αὐτή Ἀκολουθία δηµιουργεῖ µοναδική ἀτµόσφαιρα ψυχικῆς γαλήνης καί πνευµατικῆς ἀνάτασης, καταπραῢνει τόν πόνο καί ἐπουλώνει τό τραῦµα πού τό µαχαίρι τοῦ θανάτου ἄνοιξε τίς ψυχές τόσο τῶν οἰκείων τοῦ ἀποθανόντος χριστιανοῦ ὅσο καί τῶν συµπαρισταµένων συγ- γενῶν καί φίλων.

Τί εἶναι τό Μνηµόσυνο;

Ὅταν ὁ ἄνθρωπος βαπτίζεται καί γίνεται χριστιανός ἀποκτᾶ ταυτόχρονα καί ἕνα ὄνοµα. Ἀπό τή στιγµή αὐτή τό ὄνοµα τοῦ Ὀρθοδόξου καταχωρίζεται στή «µνήµη» τῆς Ἐκκλησίας. Τί εἶναι καί πῶς λειτουργεῖ ἡ µνήµη τῆς Ἐκκλησίας µᾶς τό ἐξήγησε ὁ ἴδιος ὁ Χρι- στός, λέγοντας: «Χαίρετε ὅτι τά ὀνόµατα ὑµῶν ἐγράφη ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Λουκ. ι’ 20). Ἡ µνήµη τῆς Ἐκκλησίας ταυτίζεται µέ τή µνήµη τοῦ Θεοῦ πού σηµαίνει ὅτι ὅπως ὁ Θεός ἔτσι καί ἡ Ἐκκλησία θυµᾶται αἰώνια τά ὀνόµατα τῶν µελῶν της. (πρβλ. «αἰωνία ἡ µνήµη») .

Μέ τήν ἔννοια αὐτή, «µνήµη» τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, στήν ὁποία ἡ Ἐκκλησία ἐµπιστεύεται ὅλα τά παιδιά της ὄχι µόνο ὅσο ζοῦν στόν παρόντα κόσµο ἀλλά καί στόν µετά θάνατον κόσµο τῶν πνευ- µάτων. Τό Μνηµόσυνο εἶναι ἰδιαίτερη Ἀκολουθία τῆς Ἐκκλησίας πού τελεῖται µετά τό τέλος τῆς Θ. Λειτουρ- γίας. Μνηµόσυνο, χωρίς νά τελεσθεῖ προηγουµένως Θ.Λειτουργία δέν γίνεται. Διότι, τό κυρίως µνηµόσυ- νο εἶναι ἡ µνηµόνευση τοῦ ὀνόµατος τοῦ κεκοιµηµέ- νου χριστιανοῦ κατά τή τέλεση τῆς Θ.Λειτουργίας καί µάλιστα µετά τή µεταβολή τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου, σέ Σῶµα καί Αἷµα τοῦ Χριστοῦ πού ἐπιτελεῖ ἡ ἀόρατη ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος. Τή στιγµή αὐτή, ἡ Ἐκκλησία µνηµονεύει ὅλα τά ὀνόµατα τῶν µελῶν της ζώντων καί τεθνεώντων καί παρακαλεῖ τόν Χριστό νά τούς χορηγήσει τά ἀγαθά -τή σωτηρία- πού προέκυψαν ἀπό τήν ὑπέρτατη θυ- σία του. Τό στοιχεῖο αὐτό φανερώνει ὅτι τό «µνηµό- συνο» δέν εἶναι µιά ἁπλῆ προσευχή, ἀλλά πραγµα- τική διά τῆς Ἐκκλησίας συµµετοχή τοῦ κεκοιµηµένου χριστιανοῦ στή σωτηρία πού ἀπέρρευσε ἀπό τόν θά- νατο καί ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ.

Τί συµβολίζουν τά «Κόλλυβα»;

Κατά τήν τέλεση τοῦ Μνηµοσύνου, σύµφωνα µέ τήν ὀρθόδοξη παράδοση, εὐτρεπίζεται ἕνας δίσκος, ὁ ὁποῖος περιέχει βρασµένο στάρι καί διαφόρους ἄλλους σπόρους, ὅπως ἀµύγδαλα, καρύδια, σπό- ρους ροδιοῦ κ.ἄ. πού ὀνοµάζονται «κόλλυβα» (µέ τή λέξη αὐτή ὀνοµάζονταν κατά τή Βυζαντινή περίοδο τό βρασµένο στάρι καί οἱ ξηροί καρποί πού πρόσφεραν οἱ ὀρθόδοξοι ὡς ἐπιδόρπιο). Συµβολίζουν τίς ψυχές τῶν κεκοιµηµένων χριστιανῶν πού ἀναµένουν τήν κοινή ἀνάσταση. Ὁ συµβολισµός δέ αὐτός βασίζεται σέ σχετικούς λόγους τοῦ Χριστοῦ ( Ἰωαν. ιβ’24) καί τοῦ ἀποστόλου Παύλου (Α’ Κορ. ιε’ 36-44).

Ἡ διανοµή τῶν «Κολλύβων»

Ἡ µετά τήν τέλεση τοῦ Μνηµοσύνου διανοµή τῳν «κολλύβων» εἶναι µιά ὑλοποίηση τῆς συµπα- ράστασης τῆς ἐκκλησιαστικῆς Κοινότητος, πρός τό ἀποθανόν µέλος της. Καί µέ τόν ἁπτό, ὁπτικό καί γευστικό αὐτό τρόπο, οἱ Ὀρθόδοξοι ἐκφράζουν τήν πίστη καί τήν ἐλπίδα τους στήν κοινή ἀνάσταση καί τήν διά τοῦ ἀναστάντος Χριστοῦ αἰώνια συνέχιση τῆς ζωῆς.

Τί εἶναι τό Τρισάγιον;

«Τρισάγιος» λέγεται κατ’ἀρχήν ὁ ὕµνος τῆς Ἐκκλησίας πού περιέχεται στήν Ἁγία Γραφή καί ἐπιβεβαιώθηκε διά θαύµατος, ὁ ὁποῖος ἀναφέρεται στό ὄνοµα τοῦ ἑνός καί Τριαδικοῦ Θεοῦ: «Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος ἐλέησον ἡµᾶς». Τό Τρισάγιον, ἑποµένως, εἶναι Ἀκολουθία τῆς Ἐκκλησίας ἡ ὁποία τελεῖται ἀπό ἕνα ἤ περισσότερους ἱερεῖς σέ κεκοιµηµένους ὀρθοδόξους σέ συχνά (καί ὄχι τακτά) χρονικά διαστήµατα (ἀµέσως λ.χ. µετά τόν θάνατο καί ἐπί τοῦ τάφου). Κατά τήν τέλεση τοῦ «Τρισαγίου» δέν παρατίθενται «κόλλυβα».

Γιατί ἡ Ἐκκλησία χρησιµοποιεῖ τόν Τρισάγιον ὕµνο, στίς προσευχές της ὑπέρ τῶν κεκοιµηµένων;

Ἡ Ἁγία Τριάς ὄχι µόνο δηµιούργησε τόν κόσµο ἐκ τοῦ µηδενός, ἀλλά καί συγκρατεῖ τά κτίσµατα καί τούς ἀνθρώπους στή ὕπαρξη καί ζωή. Ἐάν ὁ Τριαδικός Θεός ἀποσύρει τήν παντοδύναµη θεϊκή του ἐνέργεια, τότε τά σύµπαντα «ἐκλείψουσι καί εἰς τόν χοῦν αὐτῶν ἐπιστρέψουσι» (Ψαλµ. 103, 29). Ἐπειδή, λοιπόν, ὁ Θάνατος προσέβαλε τήν ὕπαρξη τοῦ ἀποθανόντος χριστιανοῦ, ἡ Ἐκκλησία προσεύχεται στόν Παντοδύναµο Τριαδικό Θεό νά διατηρήσει στήν ὕπαρξη τό ἄϋλο µέρος, τήν ψυχή τοῦ κεκοιµηµένου καί νά τόν ἀξιώσει νά ἀναστηθεῖ κατά τήν κοινή ἀνάσταση µαζί µέ ἄφθαρτο καί ἀθάνατο σῶµα, «εἰς ζωήν αἰώνιον».

Τί εἶναι τό «ψυχοχάρτι»;

Μέ τήν λαϊκή αὐτή ὀνοµασία, ὀνοµάζεται συνήθως ὁ πίνακας τῶν ὀνοµάτων, ζώντων καί τεθνεώτων, τόν ὁποῖο συντάσσουν οἱ ὀρθόδοξοι πιστοί πρός µνηµό- νευσιν, κατά τήν τέλεσιν τῆς Θ. Λειτουργίας. Σέ ἕνα ἁπλό φύλλο χαρτιοῦ, στό ἀριστερό µέρος γράφονται τά ὀνόµατα τῶν ζ ώ ν τ ω ν, καί στό δεξιό µέρος, τά ὀνόµατα τῶν κ ε κ ο ι µ η µ έ ν ω ν (γι’ αὐτό καί οἱ πίνακες αὐτοί ὀνοµάζονται «Δίπτυχα»). Στήν κορυφή τῆς ἀριστερῆς στήλης τῶν ὀνοµάτων (τῶν ζώντων) σηµειώνεται ἡ φράση: «Ὑπέρ Ὑγείας» καί στήν κορυφή τῆς δεξιᾶς στήλης τῶν ὀνοµάτων (τῶν κεκοιµηµένων) σηµειώνεται ἡ φράση: «Ὑπέρ ἀναπαύσεως». Ὅλα τά ὀνόµατα ἀναγράφονται στή γενική πτώση, λ.χ. Γεωργίου, Ἑλένης, Ἰωάννας κ.λπ.

ΚΕ.Δ.Π.Ε.: Ἐλ. Βενιζέλου 59Α, Χολαργός Τηλ.-Fax: 210-6536114

www.exomologistetokirio.gr