Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης

1. Σήμερα, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ἑόρτασζει τήν μνήμη ἑνός μεγάλου ἁγίου πατέρα, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Ἐπισκόπου Νύσσης. Πραγματικά εἶναι μεγάλος ὁ πατέρας αὐτός, μεγάλος καί γιά τήν ἁγία του ζωή καί γιά τήν θαυμαστή του θεολογία. Ἀφοῦ, νά φανταστεῖτε!, ἡ Ζ´ Οἰκουμενική Σύνοδος ἀργότερα, τό 787, τόν ὀνόμασε «πατέρα τῶν πατέρων»! Ἦταν ἀδελφός τοῦ Μεγάλου Βασιλείου ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης καί χαρακτηρίστηκε ὡς πρός τήν θεολογία «ὁ δεύτερος» μετά ἀπό αὐτόν! Διαφορετικά ὅμως ἀπό τόν Μέγα Βασίλειο ὁ ἅγιος Γρηγόριος δέν ἐφοίτησε σέ σχολές, ἀλλά ἀρκέστηκε στήν μαθητεία μέ δάσκαλο τόν ἀδελφό του καί στήν κατ᾽ ἰδίαν μελέτη. Ἀγαποῦσε πολύ τήν ἡσυχία καί τήν μελέτη ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης. Γι᾽ αὐτό καί συχνά κατέφευγε στόν Πόντο, στό ἡσυχαστήριο πού ἵδρυσε ὁ ἀδελφός του Βασίλειος παρά τόν Ἴριν ποταμό. Ἐκεῖ, ἡ ροή τοῦ ποταμοῦ, τά πολλά εὔοσμα λουλούδια καί τά ὠδικά πτηνά, μαζί μέ τήν ἡσυχία, κινοῦσαν τόν Γρηγόριο σέ θαυμασμό καί δοξολογία τοῦ Δημιουργοῦ, ἀλλά καί σέ θεολογική καί ἐπιστημονική ἔρευνα. Ὁ Γρηγόριος δέν μελετοῦσε μόνο τήν Ἁγία Γραφή, τήν ὁποία ἀγάπησε μέ πάθος, ἀλλά καί τήν φιλοσοφία, τήν ἔξω παιδεία καί παίδευση. Ἰδιαίτερα ἀγαποῦσε τόν Πλάτωνα, τόν ὁποῖο καί μελέτησε καλά ἐκεῖ στό ἐρημητήριο τοῦ Πόντου. Τήν φιλοσοφική του δέ παιδεία ὁ Γρηγόριος τήν χρησιμοποίησε ἀργότερα γιά τήν θεολογική καί ποιμαντική του προσφορά στήν Ἐκκλησία, ὅπως τό ἴδιο ἔκαναν καί ἄλλοι ἅγιοι πατέρες, πού εἶχαν μόρφωση ἀπό τήν ἔξωθεν...
παιδεία. 

2. Μέ τήν προτροπή τοῦ ἀδελφοῦ του Βασιλείου, ἐπισκόπου Καισαρείας, ὁ Γρηγόριος χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος Νύσσης. Ἀλλά εἴπαμε ὅτι ὁ Γρηγόριος ἦταν ἡσυχαστική φύση καί ὄχι διοικητική. Γι᾽ αὐτό, παρά τίς καλές του προθέσεις, πολλές φορές ἔπεφτε σέ ποιμαντορικά σφάλματα, γιά τά ὁποῖα ὁ ἀδελφός του Βασίλειος τόν νουθετοῦσε στοργικά. Γιά τούς ἀντιαιρετικούς του ἀγῶνες τοῦ ἐπετέθηκαν ἄγρια οἱ αἱρετικοί «ἀνόμοιοι», οἱ ὁποῖοι, ἔχοντας τήν ὑποστήριξη τοῦ ἀρειανόφρονα αὐτοκράτορα, κατάφεραν ἀκόμη καί νά τόν ἐκτοπίσουν ἀπό τήν ἐπισκοπή του, ἀλλά μετά τόν θάνατο τοῦ αἱρετικοῦ αὐτοκράτορα ὁ Γρηγόριος ἐπανῆλθε στήν Νύσσα, ὅπου ἔγινε δεκτός μέ ἐνθουσιασμό. Ὁ θάνατος τοῦ ἀδελφοῦ του Βασιλείου, πού συνέβηκε τήν 1η Ἰανουαρίου τοῦ ἔτους 379, φόρτωσε τόν Γρηγόριο Νύσσης μέ τήν μεγάλη εὐθύνη νά γίνει τώρα αὐτός, σάν κληρονόμος, ὁ συνεχιστής τοῦ μεγάλου πνευματικοῦ ἔργου τοῦ θανόντος ἀδελφοῦ. Καί πραγματικά, ἀδελφοί μου! Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης κράτησε τήν παράδοση τοῦ ἀδελφοῦ του ἁγίου Βασιλείου, ἀλλά καί δέν περιορίστηκε μόνο σ᾽ αὐτήν. Τήν αὔξησε. Ἔλαβε μέρος στήν Β´ Οἰκουμενική Σύνοδο καί μάλιστα ἀναγνωρίστηκε σ᾽ αὐτήν ὡς μία μεγάλη θεολογική μορφή, γιατί ἐξέφρασε ἐνώπιον τῶν πατέρων τῆς Συνόδου ὀρθά καί δυναμικά τήν τριαδολογία καί τήν πνευματολογία τῶν Καππαδοκῶν θεολόγων. Ἀλλά καί ἄλλες ἀποστολές ἀνέλαβε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης. Τό 383 στήν Κωνσταντινούπολη ἔλαβε μέρος καί σέ ἄλλη Σύνοδο, στήν ὁποία ἐξεφώνησε λόγο γιά τήν θεότητα τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. 

3. Θά ἤθελα τώρα τελειώνοντας, ἀδελφοί χριστιανοί, νά σᾶς πῶ κάτι ἀπό τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης, πού τήν μνήμη του ἑορτάσαμε χθές: 

(α) Κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο ὁ Θεός εἶναι ὁ Ὤν, εἶναι τό ὄντως Ὄν, διότι εἶναι ἄκτιστος. Ὁ χαρακτηρισμός αὐτός γιά τόν Θεό βρίσκεται στήν Ἁγία Γραφή, ἀλλά ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης τόν βρῆκε καί στά συγγράμματα τοῦ Πλάτωνος, ὁ ὁποῖος ἔτσι καί αὐτός ὀνομάζει τό θεῖον. Ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι εἴμαστε κτιστοί καί ἡ ζωή μας λαμβάνει νόημα μόνο ὅταν μετέχουμε στόν Ὄντα Θεό. Ἔτσι εἶναι, χριστιανοί μου. Πρίν ἀπό 100 χρόνια δέν ὑπήρχαμε καί μετά ἀπό 100 χρόνια πάλι δέν θά ὑπάρχουμε στόν κόσμο αὐτό. Ἀλλά πρίν ἀπό 100 καί πρίν ἀπό χιλιάδες χρόνια καί πρό πάντων τῶν αἰώνων ὑπῆρχε ὁ Θεός. Ἐμεῖς γινόμαστε παρελθόν, ἀλλά ὁ Θεός εἶναι πάντοτε παρών. Ὁ σκοπός τῆς ζωῆς μας εἶναι νά βροῦμε τόν Θεό καί νά ἑνωθοῦμε μαζί Του. Καί εἶναι βεβαίως δυνατόν ὁ ἄνθρωπος νά ἑνωθεῖ μέ τόν Θεό, γιατί ὁ Θεός ἑνώθηκε μέ τόν ἄνθρωπο καί ἑορτάσαμε τά Χριστούγεννα. 

(β) Ἀλλά γιά τήν ἕνωσή μας μέ τόν Θεό, πού ὁ ἅγιος Γρηγόριος τήν λέγει μέ τόν ὅρο «ἀνάκραση», χρειάζεται ἡ καθαρότητα τῆς καρδιᾶς μας. Γιατί, ὅπως θά μᾶς τό ποῦν καί ἄλλοι ἀργότερα ἅγιοι πατέρες, γιά τόν Θεό εἶναι ἀδύνατο νά ἑνωθεῖ μέ ἀκάθαρτο. Καί ὁ Κύριός μας εἶπε: «Οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. 5,8). Ὡς πρότυπο στόν ἀγῶνα μας γιά τήν καθαρότητα τῆς καρδιᾶς μας παρουσιάζει ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης τόν βίο τοῦ Μωυσέως. Κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο ἡ ζωή τοῦ Μωυσῆ μπορεῖ νά γίνει «ὑπόδειγμα βίου» καί «ἀρετῆς ὑποθήκη»! Ὅπως δηλαδή ὁ Μωυσῆς ἔφυγε ἀπό τήν Αἴγυπτο καί πῆγε στήν ἔρημο, ἔτσι καί κάθε ψυχή, πού σάν κι᾽ αὐτόν διψᾶ νά βρεῖ καί νά δεῖ τόν Θεό, πρέπει νά ἀποχωριστεῖ ἀπό τόν θόρυβο καί τήν ταραχή τοῦ κόσμου καί νά ἀγαπήσει τήν ἡσυχία. Γιά τήν θεογνωσία εἶναι ἀπαραίτητος ὁ ἡσυχασμός. Καί ὅπως ὁ Μωυσῆς ἀνέβηκε στό ὄρος καί ἐκεῖ στήν κορυφή του εἶδε τόν Θεό, ἔτσι καί ἡ ψυχή πρέπει νά ἀνυψωθεῖ ἀπό τά γήϊνα, ἀπό τά χαμαίζηλα, νά νεκρώσει τίς γήϊνες ἐπιθυμίες, νά ἀνέλθει σέ ὕψη ἀρετῆς καί τότε θά λάβει θεοπτία καί θά ἔχει γνώση τοῦ Θεοῦ. 

4. Ἀδελφοί χριστιανοί! Ἄς τό παραδεχθοῦμε ὅτι ἡ ζωή μας, ἔτσι ὅπως τήν ζοῦμε, δέν εἶναι ὡραία, γιατί δέν ἔχει θεϊκά ἐνδιαφέροντα. Τά λόγια μας καί οἱ πράξεις μας εἶναι ὅλο γιά τά γήϊνα καί ὅλο γιά τά σωματικά. Καί ὅμως, ἀδελφοί, ἔχουμε καί ψυχή, πού ἔχει γίνει γιά τόν Θεό καί εὐφραίνεται μόνο σ᾽ Αὐτόν. Ἀλλοίμονό μας δέ ἄν καί τήν φετεινή χρονιά μείνουμε πίσω καί δέν προχωρήσουμε καθόλου στήν θεογνωσία. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος, ἐπίσκοπος Νύσσης, μᾶς δείχνει τόν δρόμο γιά νά βροῦμε καί νά χαροῦμε τόν Θεό μας. Εἶναι τό νά ἀρχίσουμε ὅλοι ἕνα εὐλογημένο ἀγώνα ἐναντίον τῶν κακιῶν μας καί τότε, μέ τόν ἀγώνα αὐτόν, ὅλο καί θά καθαρίζεται ἡ καρδιά μας καί θά ἔχει ὅλο καί ὑψηλότερες ἀναβάσεις πρός τά ὄρη τῆς θεογνωσίας. Αὐτή, χριστιανοί μου, εἶναι ἡ ζωή πού ἔζησαν καί ζοῦν οἱ ἅγιοι, οἱ ὄντως μακάριοι. Εἶναι ζωή εὐτυχισμένη καί αἰώνια. Σᾶς τήν εὔχομαι νά τήν ἀποκτήσετε, ΑΜΗΝ. 

Μέ πολλές εὐχές, 

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

 

 www.orthodoxia-ellhnismos.gr