Μιχάλης Κουτσός, Φιλόλογος – Συγγραφέας
Οδὴ α’, Ἦχος δ’, Ὁ Εἱρμὸς Καταβασίας
Ἀνοίξω τὸ στόμα μου καὶ πληρωθήσεται πνεύματος
καὶ λόγον ἐρεύξομαι, τῇ βασιλίδι Μητρί,
καὶ ὀφθήσομαι, φαιδρῶς πανηγυρίζων
καὶ ᾄσω γηθόμενος ταύτης τὰ θαύματα (δίς) .
Μετάφραση
«Θα ανοίξω το στόμα (της ψυχής) μου και θα γεμίσει από Άγιο Πνεύμα και θα βγάλω από τα βάθη της καρδιάς μου ένα λόγο πανηγυρικό για την Βασιλομήτορα και τότε θα φανώ πως πανηγυρίζω με λαμπρότητα και θα ψάλλω όλος χαρά τη Θεία της Σύλληψη»
Σχόλια
Ο υμνογράφος δανείζεται από δύο στίχους του Δαυίδ: «Το στόμα μου ήνοιξα και ήλκυσα πνεύμα» και «εξηρεύξατο η καρδία μου λόγον αγαθόν». Εδώ ο υμνογράφος όταν λέγει στόμα δεν εννοεί το στόμα του σώματος αλλά το στόμα της νόησης της ψυχής. «Δύναται είναι της ψυχής στόμα η διανοητική δύναμις» υποστηρίζει ο Γρηγόριος Νύσσης. Και όπως από το στόμα ενός δοχείου, αν είναι στενό, μπαίνουν λίγα υγρά, ενώ αν είναι φαρδύ, μπαίνουν πολλά, έτσι και το στόμα της ψυχής. Το Άγιον Πνεύμα γεμίζει το στόμα του πιστού, όπως το χελιδόνι δίνει τροφή στον νεοσσό. Για να είναι όμως ανοιχτό το στόμα της ψυχής πρέπει να υπάρχει αγαθή προαίρεση και πίστη σταθερή.
Ο υμνογράφος χρησιμοποίησε το ρήμα «ερεύγομαι» , από όπου παράγεται και το ρέψιμο, για να τονίσει ότι ο λόγος του προέρχεται αυθόρμητα μέσα από την καρδιά του, η οποία φωτίστηκε από το Άγιο Πνεύμα χωρίς δεύτερες σκέψεις και υπολογισμούς.
Επίσης ο υμνογράφος χρησιμοποιεί το «άσω», για να θυμίσει την Α΄ Βιβλική Ωδή, όπου αναφέρεται το «άσωμεν τω Κυρίω, ότι δεδόξασται».
Στην Πρώτη ωδή, ο υμνογράφος φτιάχνει ένα, θα λέγαμε, προοίμιο, για να μας προϊδεάσει για όσα πρόκειται να ακούσουμε στον Ακάθιστο ύμνο, που, στο μεγαλύτερο μέρος του εξυμνεί την Παναγία με καταπληκτικές εικόνες και λογοτεχνικά σχήματα. Αν, οδηγούμενοι από το Άγιο Πνεύμα, λάλησαν οι ιεροί συγγραφείς της Βίβλου, και ο ψαλμωδός το επικαλείται, για να εκπέμψει από την καρδιά του «λόγον αγαθόν», γιατί να μην κάνει το ίδιο κι ο ποιητής του Ακαθίστου Ύμνου, ώστε να εξυμνήσει επαξίως τη Θεοτόκο; Κατά ανάλογο τρόπο πρέπει και οι πιστοί να υμνούν τον Θεό για τα «κρείττονα χαρίσματα» του Πνεύματος, ως «δοχεία» της Θείας Χάριτος, αντιπαραθέτοντάς τα στις προκλήσεις ενός αμαρτωλού και παραστρατημένου κόσμου.
Χριστοῦ βίβλον ἔμψυχον, ἐσφραγισμένην σε Πνεύματι·
Ὁ μέγας Ἀρχάγγελος, Ἁγνὴ θεώμενος, ἐπεφώνει σοι·
Χαῖρε χαρᾶς δοχεῖον, δι’ ἧς τῆς Προμήτορος ἀρὰ λυθήσεται.
Σχόλια
Η Παναγία είναι το έμψυχο βιβλίο του Χριστού, γιατί μέσα από τη ζωή της αντιλαμβανόμαστε την παρουσία του Χριστού, είναι αυτή που εικονίζει τον Χριστό, είναι αυτή που στην καρδιά της γράφτηκε με ανεξίτηλα γράμματα ο Λόγος του Θεού. Το βιβλίο αυτό, που συμβολίζει την Παναγία, είναι σφραγισμένο με το Άγιο Πνεύμα. Αυτό μας παραπέμπει στην Αποκάλυψη του Ιωάννου (κεφ ε΄, 5) όπου γράφει: «ἀνοῖξαι τὸ βιβλίον καὶ τὰς ἑπτὰ σφραγῖδας αὐτοῦ». Αυτό το βιβλίο κανένας δεν μπόρεσε να το ανοίξει παρά μόνο το Αρνίο, ο Χριστός. Επομένως η Παναγία είναι εφτασφράγιστο βιβλίο, διότι:
α) είναι φορέας του μεγάλου Σχεδίου του Θεού για την σωτηρία του κόσμου β) Είναι αμόλυντη και αγνή Παρθένος γ) μόνο ο Ιησούς Χριστός μπόρεσε να ανοίξει το εφτασφράγιστο αυτό βιβλίο και έτσι η παρθένος έγινε μητέρα μόνο του Χριστού κατά τρόπο υπερφυσικό και ανεξήγητο, αφού αξιώθηκε να αποκτήσει τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ βλέποντας την Αγνή Παρθένο δεν συγκρατήθηκε και της φώναξε ότι είναι δοχείο χαράς, διότι εξαιτίας της λύθηκε η κατάρα της Εύας
Ἀδὰμ ἐπανόρθωσις, χαῖρε Παρθένε Θεόνυμφε,
τοῦ ᾍδου ἡ νέκρωσις, χαῖρε πανάμωμε,
τὸ παλάτιον τοῦ μόνου Βασιλέως.
χαῖρε θρόνε πύρινε τοῦ Παντοκράτορος.
Σχόλιο
Ο υμνογράφος χαιρετίζει την Παρθένο Μαρία, που έγινε νύμφη όχι ανθρώπου αλλά του Θεού (Θεόνυμφος), γι αυτό και την χαιρετίζουμε ως «Νύμφη ανύμφευτε» αλλά και συγχρόνως ως Πανάμωμη, δηλαδή ως αγνή που δεν έχει κανένα ψεγάδι. Αυτή λοιπόν η Πανάμωμη Παρθένος έγινε «Ἀδὰμ ἐπανόρθωσις και τοῦ ᾍδου ἡ νέκρωσι». Η επανόρθωση έφερε και την ανόρθωση στον Αδάμ και παράλληλα καταργήθηκε ο θάνατος και απονεκρώθηκε ο Άδης, Σε αυτήν ενθρονίστηκε ο Χριστός και έγινε το παλάτι του μόνου Βασιλέως, του Παμβασιλέως Χριστού. Αυτός ο θρόνος του Παντοκράτορα Θεού είναι πύρινος, έτσι όπως μας το περιγράφει και ο προφήτης Δανιήλ: «καὶ ο παλαιὸς ἡμερῶν ἐκάθητο καὶ τὸ ἔνδυμα αὐτοῦ λευκὸν ὡσεὶ χιών καὶ ἡ θρὶξ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ ὡσεὶ ἔριον καθαρόν, ὁ θρόνος αὐτοῦ φλὸξ πυρός, οἱ τροχοὶ αὐτοῦ πῦρ φλέγον· (Δαν. 7,9). Υπόψη ότι και ο προφήτης Ηλίας σε πύρινο άρμα ανέβηκε στους ουρανούς.
Δόξα…
